ΜΑΝΑ ΑΓΡΟΤΙΣΣΑ – ΛΕΒΕΝΤΟΜΑΝΑ ΑΡΧΟΝΤΙΣΣΑ
Γράφει ο Ανδρέας Φραντζιάς
Σε τούτο το χαρτί θ’ αποτυπώσω απλοϊκά, κομμάτια από τη ζωή της μάνας αγρότισσας, της δεκαετίας του ’60.
Αφιερωμένο σ’ όλες τις μάνες που έφυγαν από τη ζωή, αφήνοντας στα παιδιά τους πόνο και θλίψη, ένα απέραντο κενό, μαζί και την ορφάνια .
Αφιερωμένο στην μνήμη της εγκλωβισμένης μάνας, της αφανούς ηρωίδας που στερήθηκε και στέρησε τα παιδιά της. Της εγκλωβισμένης μάνας που χάριν σ’ αυτήν κρατήθηκαν οι πύλες του χωριού ανοιχτές κι αναμμένη η δάδα της ελπίδας της επιστροφής.
Αφιερωμένο, ιδιαίτερα στην μνήμη της πολυαγαπημένης μου μητέρας, που πολύ πρόσφατα έφυγε αναπάντεχα.
Προβάλλοντας την σκληρότητα της καθημερινότητας τους ελπίζω να μην τις αδικήσω.
ΜΑΝΑ ΑΓΡΟΤΙΣΣΑ - ΛΕΒΕΝΤΟΜΑΝΑ
Μάνα λεβεντομάνα. Μάνα αγρότισσα μα κι αρχόντισσα κυρά μου.
Κλίνω το γόνυ ευλαβικά στη σεπτή μορφή σου.
Αγωνίστηκες σκληρά, μ’ αυταπάρνηση και με θυσίες άμετρες, για να ζήσουν μια καλύτερη από τη δική σου ζωή, τα παιδιά σου. Με μια απροσδιόριστη έγνοια ζωγραφισμένη πάντοτε στο γεμάτο καλοσύνη πρόσωπο σου. Δεν κράτησες τίποτες για τον εαυτό σου.
Ήσουνα πάντα ο κτύπος της καρδιάς μα και η λάμπα η φωτεινή μέσα στο σπιτικό.
Μάνα, σύζυγος, κόρη, αδερφή, εγγονή, παραδουλεύτρα , βασανισμένη αγρότισσα… Τίτλοι εργασίας ατελείωτοι!
Αποτυπώνοντας κομμάτια από τη σκληρότητα της καθημερινότητας σου, ελπίζω να μη σε αδικήσω.
Με το πρώτο λάλημα του πετεινού, καλοκαιριά-κακοκαιριά, βρέξει-χιονίσει, ξεκινά για σένα μια καινούργια μακρά μέρα. Το ξέρεις θάναι σκληρή, μα πάντα είσαι γεμάτη ελπίδα.
Θα ετοιμάσεις πρωινό σε σύζυγο-αφέντη, αλλά και το φαγητό για όλη την ημέρα μιας και πιθανότατα ολημερίς στους κάμπους θα βρεθείς
Σαν είναι άνοιξη, πριν το χάραμα, μετά το σταυροκόπημα, τα πρόβατα θ’ αρμέξεις.
Ο άντρας καθισμένος στο πορτί της ιδιόχειρης μάντρας. Να του στέλνεις μια-μια τις προβατίνες. Κι αυτές να στέκονται υπομονετικά πάνω από τον κουβά, ευχαριστώντας τον αφέντη για την φροντίδα, προσφέροντας το γάλα τους.
Ο άντρας με ψηλά τα μανίκια να αρπάζει προσεχτικά τους μαστούς της προβατίνας και μια το ένα, μια το άλλο, να τις ελευθερώνει από το γάλα της βραδιάς. Από τις λιφούσες, αυτές που πολύ πρόσφατα γέννησαν, αρμέγετε που και που το αχνόγαλο προσφέροντας το στα μικρά παιδιά σας, γνωρίζοντας πόσο ωφέλιμο είναι.
Ετοιμάζεις το βουρκί γεμίζοντας με ελιές το ελιοπότηρο, με ένα χαλλούμι κι ένα κομμάτι ψωμί, μαζί και το φλασκί με το νερό και κατευοδώνεις με χαμόγελο τον άντρα σου γιατί μακρά θάναι η μέρα στον κάμπο για το τάισμα των προβάτων.
Αμέσως μετά, το γάλα στο καζάνι (χαρτζιή) γανωμένο από το γύφτο, τα ξύλα ανάβουν από κάτω και ξεκινά η διαδικασία για την κατασκευή του χαλουμιού και της αναρής (μυζήθρα). Σαν τα λυμπούρια που ολομερής τις μεγάλες μέρες του καλοκαιριού κουβαλάνε την τροφή και την αποθηκεύουν για το χειμώνα, έτσι κι εσύ φτιάχνεις τα χαλούμια και τα φυλάς σε γυάλινα δοχεία. Ποσότητες για ν’ αρκέσουν μια χρονιά, μιας και το χαλούμι με το γάλα, η ελιά και το ψωμί, είναι τα βασικά συστατικά διατροφής για όλη την οικογένεια του βοσκού. Προηγείται βέβαια η αποπληρωμή με χαλούμια σε ιδιοκτήτες γης που δεν είναι βοσκοί, αλλά προσφέρουν τα χωράφια τους για να βοσκήσουν τα πρόβατα των βοσκών.
Ταυτόχρονα η μάντρα πρέπει να σκουπιστεί με τη σαρκά που ο άντρας έφτιαξε με τα θρουμπιά του κάμπου, ολογωνής κι ολομερής. Σαν γυρίσουν το βράδυ τα πρόβατα να ξαπλώσουν και μυρικαστούν όσα έτρωγαν ολημερίς, μα και να στιβάσει η κοπριά σε μέρος καθαρό, μιας και θα πουληθεί στους Αη Μαρινιώτες σαν συμπληρωθεί και μεστώσει το κόπρι, ώστε να είναι ωφέλιμο στα δέντρα αυτουνού που θα πληρώσει το λογαριασμό.
Τα μικρά έχουν ξυπνήσει. Θα τα τουλουπίσεις και μετά να τα θηλάσεις. Δεν έχεις πολλές επιλογές με τη γέννηση τους. Θα πρέπει να κατεβάσεις το γάλα για το θήλασμα, γιατί ξέρεις ότι αυτό θα τα κάνει υγιή και δυνατά.
Στη ξύλινη τη σκάφη, νερό, αλεύρι και προζύμι θα προσθέσεις. Με τα δυο σου αντρίκεια χέρια θα ζυμώσεις. Θ’ ανάψεις το φούρνο με ξύλα, σχινιές και θρουμπιά να τον πυρώσεις. Αφού κόψεις σε μπάλες το ζυμάρι, στο δκιαρτοσάνιδο τα τοποθετείς, η ζύμωση να γίνει. Και σαν ο φούρνος πάρει την αύρα του και του αποπάρεις λίγο την πυρά με το ρούχο το βρεμένο, μέσα βάζεις τα ψωμιά.
Σε μια γωνιά μαζεύεις τα κάρβουνα και μέσα εκεί κρύβεις κρεμμύδια, πατάτες και αυγά. Καμιά φορά, συνήθως τις γιορτές, ένα ταψί με μεγαλωμένο κοτόπουλο από την αυλή σου, συμπληρώνουν τις πατάτες και κρεμμύδια μαζί με τα ψωμιά. Μυρωδιές έντονες, γλυκές, ανακατεμένες με την μυρωδιά του ψητού, αποτυπωμένες βαθιά στη μνήμη. Σαν συνδυάζεται η επιβίωση με τη γεύση, τότε όλα γίνονται πιο όμορφα και νόστιμα.
Σ’ έχει βρει το αποσήμερο. Το σπίτι πρέπει να συγυριστεί. Το νερό στους κουβάδες έχει τελειώσει. Σαμαρώνεις το γαϊδούρι. Πάνω στο σαμάρι τοποθετείς το γισάτζιη, μέσα εκεί δυο βαρέλια. Πάνω εσύ με το παιδί μπροστά σου να κατηφορίζετε για την παλιάβρυση. Εκεί που θα αναβλύσει καθάριο νερό.
Ξεδιψάτε και γεμίζετε τα βαρέλια. Πάνω στο μουλάρι και πίσω στο σπιτικό.
Το σούρουπο ήδη σ’ έχει βρει. Ο άντρας με το κοπάδι και τα σκυλιά του συντροφιά και φύλακες, φτάνει στο μαντρί που είναι και η αυλή του σπιτιού. Ξεκινά και πάλι το άρμεγμα των προβατίνων.
Αποκαμωμένοι κι οι δυο, μα κι ευτυχισμένοι , ευχαριστείτε το Θεό για τη βλογημένη μέρα που πέρασε και κάθεστε όλοι μαζί για το δείπνο. Πρέπει νωρίς να κοιμηθείτε, αφού πρώτα αποκοιμήσετε το παιδί, γιατί το λάλημα του πετεινού δε θ’ αργήσει να ακουστεί
ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ...
